Eureka! Institutional Repository

Η κατάρρευση της Enron έπεσε ως κεραυνός εν αιθρία για το ευρύ επενδυτικό κοινό που είχε εμπιστευτεί τις οικονομίες του στην ξέφρενη ανοδική πορεία της εταιρίας «φαινόμενο» αλλά και για την πλειοψηφία των εργαζομένων της που, εκτός από την εργασία, έχασαν και τις οικονομίες που είχαν εμπιστευτεί στα συνταξιοδοτικά προγράμματα της εταιρίας. Η παταγώδης αποτυχία της Enron ήταν αποτέλεσμα πολλών παραγόντων, πολλοί από τους οποίους ήταν εμφανείς πριν το ξέσπασμα του σκανδάλου. Καταρχάς, σε εταιρικό επίπεδο, κυρίαρχο ρόλο έπαιξαν τα φιλόδοξα στελέχη με δίψα για προσωπικό πλουτισμό και με αμφιλεγόμενη ηθική51, που επικροτούσαν όλες τις εκφάνσεις της δημιουργικής λογιστικής που εφάρμοζε η εταιρία για να πετύχει την επιθυμητή τιμή της μετοχής, καθώς τα προγράμματα αμοιβών τους συνδέονταν με μετοχές. Τέτοιου είδους προγράμματα, που δεν έχουν τις απαραίτητες δικλείδες ασφαλείας, βάζουν τα διευθυντικά στελέχη στον πειρασμό να αυξήσουν βραχυπρόθεσμα την τιμή της μετοχής, δίνοντάς τους την ευκαιρία να ρευστοποιήσουν τα ποσοστά τους, ζημιώνοντας μακροπρόθεσμα τόσο την εταιρία όσο και τους μετόχους. Επίσης, αρνητικό ρόλο έπαιξε η Επιτροπή Ελέγχου που απέτυχε να πραγματοποιήσει σωστά το έργο της λόγω έντονης σύγκρουσης συμφερόντων των φαινομενικά ανεξάρτητων μελών της. Εσωτερικός παράγοντας ήταν και το λογιστικό σύστημα της εταιρίας που ενσωμάτωνε πλήθος λογιστικών αλχημειών για να καλύψει, κυρίως, τις αδιαφανείς συναλλαγές με τις Οντότητες Ειδικού Σκοπού. Σε ρυθμιστικό επίπεδο, ευθύνες μπορούν να αποδοθούν ως ένα βαθμό στα ξεπερασμένα λογιστικά πρότυπα που χρειάζονταν αναθεώρηση καθώς άφηναν πολλά θέματα αρρύθμιστα, όπως τον λογιστικό χειρισμό των Οντοτήτων Ειδικού Σκοπού, καθώς και στην Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς που λόγω της ελλιπούς χρηματοδότησης της δεν εκπλήρωνε στο μέγιστο τον ρόλο της ως θεματοφύλακα (watchdog). Σε χρηματοοικονομικό επίπεδο, έντονη κριτική ασκήθηκε και στην ανικανότητα των οργανισμών εκτίμησης πιστοληπτικής ικανότητας να εντοπίσουν έγκαιρα τα προβλήματα στις οικονομικές καταστάσεις της Enron, καθώς οι εκτιμήσεις τους αποτελούν υπολογίσιμο παράγοντα στη λήψη αποφάσεων, όχι μόνο των θεσμικών επενδυτών, αλλά και του ευρέος επενδυτικού κοινού και των τραπεζικών ιδρυμάτων. Τα ίδια τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα, βέβαια, πρέπει να πραγματοποιούν δική τους αξιολόγηση των καταστάσεων κάθε εταιρίας που ζητάει χρηματοδότηση, μια αξιολόγηση που στην περίπτωση της Enron είτε δεν έγινε είτε δεν κατάφερε να αποκαλύψει τον κίνδυνο. Στο συγκεκριμένο σκάνδαλο, κάποιες τράπεζες δεν είχαν απλά μια παθητική στάση αλλά βρέθηκαν αναμεμειγμένες στις λογιστικές απάτες, όπως συνέβη με την περίπτωση των υπαλλήλων της NatWest (the NatWest Three case)