Eureka! Institutional Repository

Η πνευματικότητα και η θρησκευτικότητα είναι δύο έννοιες που, σχετικά πρόσφατα, προστέθηκαν στο λεξιλόγιο του χώρου της σύγχρονης υγείας. Οι δύο έννοιες πολύ συχνά παρεξηγούνται ως ταυτόσημες και ενώ υπάρχει κοινός τόπος ανάμεσα τους αποτελούν διαφορετικά ποιοτικά χαρακτηριστικά και το ένα δεν προϋποθέτει την ύπαρξη του άλλου. Δεν υπάρχει ένας κοινά αποδεκτός ορισμός για την θρησκευτικότητα. Οι περισσότεροι όμως οι ορισμοί που έχουν δοθεί κατά καιρούς μπορούν να συνοψιστούν στο ότι η θρησκευτικότητα υποδηλώνει την ιδιότητα ή την κατάσταση στην οποία το άτομο αποζητά την επαφή με το υπερφυσικό, συνήθως συμπεριλαμβανομένης της ιδέας της ύπαρξης ενός ή περισσοτέρων υπερφυσικών, υπέρτατων όντων και συνοδευόμενης από ένα σύνολο πεποιθήσεων, κανόνων, πρακτικών, ιεροτελεστιών και τελετουργικών τα οποία το άτομο πρέπει να τηρεί. Αναφέρεται στο πόσο θρήσκο είναι ένα άτομο, δηλαδή, το πόσο συχνά ασχολείται με πρακτικές που αφορούν το θρησκευτικό σύστημα το οποίο έχει ασπαστεί (Ηρακλή 2009). Η πνευματικότητα από την άλλη, είναι μια πιο ομιχλώδης έννοια. Για αυτήν οι διάφοροι θρησκειοψυχολόγοι έχουν, κατά καιρούς, διατυπώσει ποικίλους θεωρητικούς και λειτουργικούς ορισμούς. Γενικά, εντοπίζονται μερικά κοινά σημεία μεταξύ των ορισμών, όπως το αίσθημα του νοήματος και του σκοπού στην ζωή, η ένωση με τον εαυτό, το περιβάλλον ή μια ανώτερη δύναμη. Η πνευματικότητα συνεπώς υποδηλώνει μία ιδιότητα ή μία κατάσταση κατά την οποία το άτομο αποζητά το νόημα της ύπαρξης του σε σχέση με το υπερφυσικό, άυλο σύμπαν και τις δραστηριότητες τις οποίες επιτελεί με το σκοπό αυτό (Ηρακλή 2009). Η σημερινή δυτική ιατρική επικεντρώνεται κυρίως στην σωματική υγεία, απορρίπτοντας, συνήθως, τις πνευματικές και θρησκευτικές ανάγκες του ασθενή. Δεν έχει διαμορφωθεί από την επιστημονική κοινότητα μια κοινή άποψη. Υπάρχει μια μερίδα επιστημόνων που παρατηρώντας έντονα φαινόμενα ηθικής δυσλειτουργικότητας στις κοινωνίες με έντονη θρησκευτικότητα, θεωρούν ότι η θρησκεία μπορεί να καταστρέψει την ηθική υγεία του ατόμου και συνεπώς ολόκληρης της κοινωνίας. Υπάρχει όμως και μια αρκετά μεγαλύτερη μερίδα επιστημόνων που παρατηρώντας βελτίωση στην υγεία πνευματικών και θρησκευτικών ατόμων, όταν καλύπτονται οι ανάγκες τους, καταλήγουν στο συμπέρασμα ότι το μηχανιστικό μοντέλο που ακολουθεί η δυτική ιατρική σήμερα δημιουργεί προβλήματα στην σωστή ανάρρωση του ασθενή καθώς η κάλυψη των θρησκευτικών και πνευματικών αναγκών του ασθενή έχει πολλά οφέλη (όπως μείωση του στρες, αποδοχή της ασθένειας πιο εύκολα άρα και γρηγορότερη συμμόρφωση με τις ιατρικές οδηγίες και άλλα) τα οποία οδηγούν στην μείωση του χρόνου ανάρρωσης του ασθενούς. Ως αποτέλεσμα, η ασθένεια είναι για τον ασθενή μια λιγότερο τραυματική εμπειρία, καθώς την μείωση του χρόνου ανάρρωσης ακολουθούν η μείωση των εξόδων αλλά και των χρημάτων που χάνει ο ασθενής καθώς δεν εργάζεται και η γρηγορότερη επιστροφή στην καθημερινή ζωή του. Στο κεφάλαιο που ακολουθεί θα δοθούν οι ορισμοί και θα αναλυθούν οι έννοιες της θρησκευτικότητας, της πνευματικότητας και της πνευματικής αξιολόγησης ενώ παράλληλα θα γίνει μια σύντομη ιστορική αναδρομή και θα διερευνηθεί ο ρόλος του νοσηλευτή και τα ηθικά διλλήματα που συναντώνται. Στη συνέχεια ερευνάται η επίδραση της θρησκευτικότητας και της πνευματικότητας στην ποιότητα ζωής των διαφόρων πληθυσμών και στις αντιλήψεις τους για τον θάνατο, καθώς και κατά την διάρκεια μιας εγκυμοσύνης. Στο τρίτο κεφάλαιο φαίνονται οι τρόποι με τους οποίους η θρησκευτικότητα και η πνευματικότητα λειτουργούν ως μηχανισμοί αντιμετώπισης προβλημάτων υγείας. Σε αυτά τα προβλήματα συμπεριλαμβάνονται οι εθισμοί, οι χρόνιοι πόνοι, τα χρόνια νοσήματα, τα προβλήματα που αντιμετωπίζουν τα άτομα που διανύουν την τρίτη ηλικία, τα ψυχικά νοσήματα και οι ανίατες ασθένειες. Στο επόμενο κεφάλαιο αναλύεται το πώς οι διάφορες θρησκείες και οι βασικότερες και πιο διαδεδομένες πνευματικές πρακτικές επηρεάζουν την υγεία των ατόμων. Τέλος, θεωρήθηκε σημαντικό να εξεταστεί η επιρροή της πνευματικότητας και της θρησκευτικότητας στους νοσηλευτές αλλά και στους συγγενείς των ασθενών. Σκοπός της παρούσας εργασίας είναι πρώτον, να διερευνηθεί η χρησιμότητα της ενσωμάτωσης των εννοιών της θρησκευτικότητας και της πνευματικότητας στο χώρο της υγείας και δεύτερον, η ενημέρωση των επαγγελματιών υγείας, κυρίως νοσηλευτών, για τον ρόλο τους στην ενσωμάτωση της πνευματικότητας και της θρησκευτικότητας στο πλάνο της θεραπείας και της ανταπόκρισής τους στις σχετικές ανάγκες των ασθενών. Ο στόχος της εργασίας θα επιτευχθεί μέσα από την ανάλυση των πνευματικών και θρησκευτικών αναγκών των ανθρώπων σε διάφορες περιπτώσεις είτε της καθημερινής ζωής είτε της ζωής μέσα στο νοσοκομείο. Θα εξεταστεί επίσης ο ρόλος του νοσηλευτή στον τρόπο αναγνώρισης και αντιμετώπισης των αναγκών αυτών. Άλλα θέματα που θα αναλυθούν, είναι τα δικαιώματα και οι περιορισμοί του ασθενή στην έκφραση των αναγκών του, καθώς και η επιρροή που έχουν η πνευματικότητα, η θρησκευτικότητα και οι πνευματοθρησκευτικές ανάγκες στον νοσηλευτή.