Αναζήτηση βιβλιογραφικών πηγών και σχολιασμός αυτών σχετικά με την έννοια του νοήματος στις επιστήμες

Abstract

Ως λέξη, η Φιλοσοφία σημαίνει έφεση για σοφία, τρόπο σκέψης ερευνητικής και ατέρμονης, γιατί η σοφία νοείται ως στόχος προς τον οποίο κινείται η σκέψη, ως ο δρόμος που δεν έχει τέρμα. Στην παρούσα πτυχιακή εργασία παρουσιάζονται οι βασικές φιλοσοφικές προσεγγίσεις στην εξήγηση της έννοιας του νοήματος, τόσο στη φιλοσοφία της γλώσσας, όσο και στη φιλοσοφία της νόησης. Ως φιλοσοφία με τη σύγχρονη γλωσσική χρήση εννοείται η επιστημονική διαπραγμάτευση των γενικών ερωτημάτων για τη γνώση του κόσμου και τη θεώρηση του βίου. Το τι είναι επιστήμη είναι ένα ερώτημα που απασχόλησε ιδιαίτερα τα τελευταία είκοσι χρόνια εκείνους που προσπάθησαν να δώσουν εκ νέου τον ορισμό της. Η σχέση καταρχήν επιστήμης και φιλοσοφίας θα πρέπει να κατανοηθεί ιστορικά. Με το πέρασμα από το μύθο στο λόγο που συντελείται στην αρχαία Ελλάδα, η φιλοσοφία συγκροτείται ως η θεωρητική επιστήμη κατεξοχήν προς αντιδιαστολή προς την πρακτική γνώση και την απλή δόξα. Βέβαια στον Αριστοτέλη συναντάμε μια διάκριση ανάμεσα στις επιμέρους θεωρητικές επιστήμες και την πρώτη φιλοσοφία, αλλά η διάκριση αυτή είναι εσωτερική υπόθεση της φιλοσοφίας, η οποία ταυτίζεται με την επιστήμη. Η διάκριση σε επιστήμες του λόγου και σε εμπειρικές επιστήμες που γίνεται στην αρχή των νεοτέρων χρόνων τελεί υπό την ηγεμονία της φιλοσοφίας. Επίσης, περιγράφονται τα προβλήματα της αναζήτησης του νοήματος στη γλωσσολογική του διάσταση που αποτέλεσαν την ανάγκη συνέχισης της αναζήτησης στη γενικότερη γνωστική συμπεριφορά. Στη συνέχεια, περιγράφονται αναλυτικά οι προσπάθειες εξήγησης της εκ προθέσεως συμπεριφοράς του ατόμου και κατ’ επέκταση, της γνωστικής διεργασίας που την υποστηρίζει. Συγκεκριμένα, παρουσιάζονται τόσο οι προσεγγίσεις εξήγησης της γνωστικής διεργασίας που αφορούν στο εσωτερικό του γνωστικού ατόμου, όσο και αυτές που αφορούν στη διαμόρφωση του εξωτερικού του περιβάλλοντος. Οι έννοιες που οριοθετούν το πρόβλημα είναι το νόημα, η εκ προθέσεως και ένσκοπη αλληλεπίδραση, οι εσωτερικές αναπαραστάσεις του γνωστικού συστήματος με το περιεχόμενό τους, το περιβάλλον και οι καταστάσεις πραγμάτων (αντικείμενα) στις οποίες αναφέρεται ένα γνωστικό άτομο. Την φιλοσοφία του 20ου, αλλά και του 21ου αιώνα έχει απασχολήσει ιδιαίτερα ο τρόπος με τον οποίο το νόημα και η γλώσσα σχετίζονται με την πραγματικότητα. Αυτό ήταν αποτέλεσμα, κατά μεγάλο βαθμό, της επανάστασης της λογικής που ξεκίνησε από τους Frege, (1984) και Russell (1999). Το χαρακτηριστικό γνώρισμα της αναλυτικής φιλοσοφίας είναι η παραδοχή ότι ‘η φιλοσοφία της γλώσσας’ είναι τα θεμέλια της φιλοσοφίας του υποκειμένου. Αν και η παραδοχή αυτή δεν είναι αποδεκτή από πολλούς, όλοι σχεδόν συμφωνούν ότι τα φαινόμενα του νοήματος παρουσιάζουν τα περισσότερα από τα πιο δύσκολα και άλυτα προβλήματα της φιλοσοφίας.