Κακοποιημένο παιδί και ψυχοκοινωνικές διαστάσεις

Abstract

Η παιδική κακοποίηση είναι γνωστή, ανά τους αιώνες, ως ένα από τα σοβαρότερα εγκλήματα σε βάρος του ανθρώπινου σώματος, αλλά κυρίως της ψυχής και της αξιοπρέπειας. Οι αιτίες που επιφέρουν τέτοιου είδους βίαιες συμπεριφορές είναι κυρίως το κοινωνικό υπόβαθρο, η αγωγή και παιδεία, η κουλτούρα αλλά και τα βιώματα του κάθε ανθρώπου. Στις περισσότερες των περιπτώσεων ο θύτης προέρχεται από το οικογενειακό περιβάλλον του παιδιού, ενώ το προφίλ της οικογένειας που παρουσιάζει υψηλό ποσοστό επικινδυνότητας είναι η μονογονεϊκή οικογένεια, οι φτωχές σχέσεις γονιού – παιδιού, το αυστηρό περιβάλλον, η απουσία μητέρας ή παρουσία πατριού, η κατάχρηση αλκοόλ κ.α. Τι είναι όμως πραγματικά η κακοποίηση; Είναι το φαινόμενο σύμφωνα με το οποίο ένας ή περισσότερη ενήλικες που έχουν την ευθύνη της φροντίδας ενός παιδιού, προκαλούν ή επιτρέπουν να προκληθούν στο παιδί σωματικές κακώσεις ή συνθήκες στέρησης σε τέτοιο βαθμό ώστε να επιφέρουν σοβαρές διαταραχές σωματικής, νοητικής, συναισθηματικής, κοινωνικής μορφής, ακόμα και το θάνατο. Οι κυριότερες μορφές κακοποίησης είναι: Α. Η Σωματική Κακοποίηση: Η σωματική κακοποίηση περιλαμβάνει κάθε είδους τραυματισμούς ή κακώσεις διαφορετικής σοβαρότητας και διαφορετικών ηλικιών που δεν οφείλονται σε ατυχήματα. Οι κακώσεις είναι μία ή πολλές και παρατηρούνται συχνότερα σε κεφάλι, άκρα ή γενικότερα στα ακάλυπτα μέρη του παιδιού. Β. Η Ψυχολογικά Κακοποίηση: Η ψυχολογική κακοποίηση ενός παιδιού περιέχει πράξεις και συμπεριφορές που εμπεριέχουν απόρριψη, εκφοβισμό, απομόνωση, εκμετάλλευση, υποτίμηση, συναισθηματική, απροσφορότητα όπως κοινωνικά αποκλινόμενες πράξεις. Γ. Η Σεξουαλική Κακοποίηση - Αιμομιξία: Ως σεξουαλική κακοποίηση θεωρείται η συμμετοχή ή έκθεση παιδιού και εφήβων σε πράξεις με σεξουαλικό περιεχόμενο υποκινούμενες από ενήλικα άτομα, που συνήθως έχουν σχέση φροντίδας ή οικειότητας με το παιδί, και οι οποίες έχουν σκοπό τη σεξουαλική διέγερση ή και ικανοποίηση του ενήλικα. Χαρακτηριστικά του φαινομένου είναι η ανηλικότητα του παιδιού, η σχέση εξάρτησης ή εμπιστοσύνης ανάμεσα σε ενήλικα και παιδί, η έλλειψη συνειδητής κατανόησης της έννοιας και του περιεχομένου της πράξης, η έλλειψη συναίνεσης από την μεριά του παιδιού. Αυτές οι πράξεις παραβιάζουν τους αιμομικτικούς φραγμούς και τις κοινωνικές αντιλήψεις σχετικά με τις οικογενειακές σχέσεις και τα όρια των οικογενειακών ρόλων. 4στόσο, όπως και να ορίζεται η κακοποίηση, σε όποιες μορφές και να εμφανίζεται επιφέρει άσχημες επιδράσεις στη ψυχή και το σώμα. Το παιδί βρίσκεται σε κατάσταση απόγνωσης και αδυναμίας, είναι απομονωμένο, φοβισμένο, επιθετικό, συγχυσμένο, οξύθυμο, νιώθει μοναξιά. Όλα αυτά τα χαρακτηριστικά το ακολουθούν και στην ενήλικη ζωή του, και μαζί με την τραυματική του εμπειρία το μεταμορφώνουν σε προβληματικό άνθρωπο με έντονα ψυχολογικά νοσήματα που καταλήγει σε γονιό που κακοποιεί κι αυτός με την σειρά του τα δικά του παιδιά. Σε αντίθεση με όλα αυτά, έρχεται, σύμφωνα με την νομοθεσία, η απαγόρευση της σωματικής τιμωρίας των παιδιών, η οποία δεν περιλαμβάνεται πλέον στα επιτρεπτά σωφρονιστικά μέτρα, στο πλαίσιο της άσκηση του γονεϊκού ρόλου. Οι γονείς πρέπει πλέον να αντιληφθούν και να κατανοήσουν πως τα παιδιά δεν αποτελούν ιδιοκτησία τους, δεν μπορούν να τα αντιμετωπίζουν ως αντικείμενα. Το κάθε παιδί αποτελεί ξεχωριστή, μοναδικά οντότητα, με ψυχή, συναισθήματα, βιώματα τα οποία οι γονείς έχουν ως καθήκον και υποχρέωση να αναπτύξουν και καθοδηγήσουν. Είναι, φυσικά, απόλυτα κατανοητό πως το παιδί επιφέρει σπουδαίες υποχρεώσεις και ευθύνες, ενώ οι γρήγοροι ρυθμοί ζωής, τα έντονα κοινωνικά άγχη, οικονομικοί παράγοντες, οι ολοένα αυξανόμενες απαιτήσεις δυσκολεύουν την ανατροφή ενός παιδιού και φέρνουν δυσκολίες τους γονείς, οι οποίοι ξεσπούν βίαια. Αυτό όμως, σαφέστατα, δεν αποτελεί δικαιολογία για τις απαράδεκτες εκδηλώσεις συμπεριφοράς από την μεριά τους. Η αρχή κατά της κακοποίησης μπορεί να γίνει εφόσον ελαττωθεί η ανοχή μας απέναντι στα περιστατικά βίας. Όταν ο γονιός μάθει να μεταβολίζει τον προβληματισμό και το θυμό του σε εποικοδομητική συζήτηση, τότε ο αριθμός των περιστατικών κακοποίησης θα μειωθεί, αν όχι να εξαλειφθεί τελείως!!!